KOLOROWY ZAWRÓT GŁOWY

Ręczne tkactwo artystyczne było do niedawna ostatnim sektorem, w którym stosowano barwniki roślinne czy odzwierzęce. Ostatnimi laty jednak zmiany zasad produkcji w imię zrównoważonego rozwoju i troski o planetę, przyczyniły się do poszukiwań alternatywnych rozwiązań proekologicznych, czyli barwników pochodzenia naturalnego, organicznego i powrotu do starych, sprawdzonych procesów farbierskich.

Pierwszy barwnik syntetyczny pozyskano w połowie XIX w. z aniliny uzyskanej ze smoły pogazowej. Potem postępujący rozwój przemysłu chemicznego owocował coraz to nowymi rodzajami barwników syntetycznych. Najskuteczniejszym rodzajem barwników są barwniki kadziowe. Tkaniny nimi barwione są czysto wybarwione oraz odporne na czynniki zewnętrzne. Aby zastosować ten rodzaj barwnika, należy go uprzednio rozpuścić w wodzie, a tym samym poddać działaniu czynników redukujących. Proces ten odbywa się już w trakcie przygotowań kąpieli farbierskiej. Później, zostaje on naniesiony na tkaninę, a następnie utleniony, dzięki czemu uzyskuje swoją właściwą barwną formę.

Najbardziej rozpowszechnione w przemyśle barwniki pigmentowe, stosowane do farbowania tkanin, występują w postaci proszku, który pozyskuje się z substancji nieorganicznych oraz organicznych. W pierwszej grupie głównym składnikiem są tlenki żelaza. Kolory uzyskiwane dzięki nim obejmują odcienie żółci, oranżów, czerwieni, aż do brązów i czerni. Zieleń, biel i ultramaryna uzupełniają tę paletę.

Druga grupa – barwników organicznych – bazuje na związkach węgla, zapewniając równie bogaty wybór zestawień kolorystycznych. Kolor uzyskiwany na drodze barwienia pigmentowego jest wypadkową dwóch tendencji. Z jednej strony jest to zdolność do absorpcji barwnika, a z drugiej właściwość rozpraszania eliminująca nieprzezroczystość materiału.

Pigment wysokiej jakości powinien trwale osiadać we włóknach farbowanej tkaniny, wykazywać odporność na działanie promieni słonecznych oraz być nietoksyczny. Barwienie pigmentowe pozwala na osiągnięcie imponujących efektów. Jego zastosowanie gwarantuje otrzymanie kolorów odpornych na działanie światła czy chloru. Barwniki pigmentowe wykorzystuje się w produkcji tkanin dekoracyjnych, obiciowych czy tapicerskich. Sprawdzają się też w barwieniu taśm czy sznurów pasmanteryjnych.

W zależności od rodzaju barwnika, ale również od składu włókna, tkaniny posiadają różną odporność na światło (inną na naturalne, nieco inną na sztuczne), na chlor i inne związki chemiczne oraz na zużycie w procesach konserwacji.

W klasyfikacji tkanin, przy definiowaniu ich różnego przeznaczenia, ich właściwości pod kątem koloru określają wyniki dwóch testów. Test odporności koloru na światło jest testem płowienia w świetle tzw. łukowej lampy ksenonowej. Tkaninę poddaję się testowi umieszczając ją w specjalnej komorze, która posiada wysokie natężenie świetlne. Po wykonanym badaniu próbkę materiału, który został poddany testowi, porównuje się z próbką tkaniny, która tego testu nie przeszła – wynik uzależniony jest od tego, jak bardzo zmieniła się barwa badanej łatki.
Odporność ta określana jest w skali od 1 do 8, gdzie 8 oznacza wyjątkową odporność tkaniny na utratę koloru pod wpływem światła, a 1 jej całkowity brak. Tkaniny, których wytrzymałość koloru na światło wynosi 6 lub powyżej nadają się do użytku na zewnątrz przy silnej ekspozycji na światło.
Dla nas, jako użytkowników istotna może wydawać się informacja, mówiąca o tym, że wynik 5 (w 8-stopniowej skali) uważany jest za najwyższy wynik badania w kategorii odporności tkanin obiciowych, używanych na meblach tapicerowanych, wewnątrz pomieszczenia.
Odporność koloru na tarcie określana jest z kolei w skali od 1 do 5, gdzie 5 oznacza najwyższą odporność tkaniny, a 1 praktycznie jej brak.
Tkanina zostaje poddana testowi w dwóch przyrządach – w jednym odbywa się tarcie na sucho, a w drugim na mokro. Po zakończeniu testu wynik uzależniony jest od tego jak bardzo zmienił się kolor tkaniny testowanej w stosunku do tkaniny pierwotnej/nietestowanej.
Wskazania profesjonalnych testów są pomocą w decyzjach projektowych aranżacji wnętrz, definiując te tkaniny, które bardziej niż inne nadają się do użycia w określonych warunkach.

Kolorowe właściwości włókien

Rodzaj użytego barwnika zależy nie tylko od rodzaju tkaniny, ale szczególnie od wymagań w zakresie czystości koloru, bowiem współczesne trendy pokazują różne możliwości i różne rozwiązania.
Istnieją specjalne barwniki do włókien roślinnych, zwierzęcych oraz syntetycznych. W procesie barwienia – oprócz samych barwników – niezbędne są tzw. środki pomocnicze, czyli produkty chemiczne ułatwiające barwienie. Teoretycznie tkaniny przeznaczone do barwienia powinny być czyste oraz wstępnie wykończone czyli pozbawione wszelkich zanieczyszczeń. Tymczasem współczesne trendy proekologiczne, stawiające na naturalne wykończenia i materiały, dyktują nową paletę kolorystyczną, gdzie wszystkie stosowane kolory przestają być jednorodne, czyste i jednoznaczne z podstawowym spektrum barw. W myśl tych samych zmian, tkaniny tradycyjnie farbowane na jasne odcienie wcześniej wybielano, a dziś niekoniecznie muszą podlegać tym procesom przygotowawczym, co skutkuje „zbrudzoną” paletą jasnych pasteli.

Poszukując właściwych odcieni kolorów w ramach całego repertuaru możliwości jakie niesie ze sobą tkanina, należy zdać sobie sprawę, że skład surowcowy jest w tym przypadku czynnikiem decydującym.
Ten sam kolor i identyczny barwnik dadzą bowiem każdorazowo inny efekt na bawełnie, wełnie, lnie czy syntetyku. Dodatkową zmienną dadzą za każdym razem efekty splotów i melanżowych wykończeń. Właśnie dlatego tkanina jest materiałem pozwalającym na osiąganie najbardziej subtelnych i tonalnie różnorodnych efektów aranżacyjnych.

Delikatna w dotyku bawełna o ogromnych właściwościach absorpcyjnych barwi się znakomicie i w każdym wydaniu, w zależności od splotu i efektów, będzie każdorazowo dawała wrażenie czystości i intensywności koloru.

Inna będzie ta intensywność w miękkim i matowym welurze, inna w przejrzystych batystach, inna w gładkim i błyszczącym atłasie, inna w gabardynie, popelinie czy perkalu, a jeszcze inna w wydaniu chino, dżinsu czy drelichu.

Naturalnie delikatne, cienkie, zbudowane z białka włókno jedwabne, barwi się na tysiące kolorów w piękny i niepowtarzalny sposób. Dzięki trójkątnej budowie włókien, które odbijają światło pod różnym kątem, charakteryzuje się niezwykle wysoką połyskliwością, która nadaje kolorom niespotykaną nigdzie indziej intensywność przy jednocześnie bardzo naturalnych efektach. Jedwab posiada bardzo charakterystyczną, rozpoznawalną od pierwszego dotyku, strukturę tkaniny. Jest lekki, przewiewny, świetnie się układa i rewelacyjnie drapuje, co intensyfikuje efekty świetlno-barwne jeszcze bardziej.

Charakteryzując się, podobnie jak bawełna, niezwykłą absorpcją wilgoci, barwi się tak samo znakomicie, jak niestety i odbarwia pod wpływem dłuższej ekspozycji na światło.

Miękki w dotyku, błyszczący i gładki, lecz nie śliski, lekki i wytrzymały jedwab różnie przyjmie ten sam barwnik w zależności od tego czy będzie surówką jedwabną albo szantungiem z wieloma zanieczyszczeniami i przegrubieniami nitek, inaczej – kiedy będzie połyskliwą satyną, mieniącą się wielokolorową taftą, a jeszcze inaczej będąc żorżetą czy transparentną organzą lub szyfonem.

Wełniane włókno, uzyskiwane z okrywy włosowej zwierząt, jest dosyć szorstkim i karbowanym włóknem, na którego powierzchni znajdują się łuski. Barwieniu poddaje się różnie, w zależności od rodzaju zwierząt od których pochodzi. Drobne, miękkie i ciepłe włókna wełny wielbłądziej (wilkunia, kamel, wigonia) czy koziej (kaszmir) lub króliczej (angora) składają się z większej liczby gładkich łusek. Barwią się delikatniej, dając ostatecznie znacznie subtelniejsze efekty kolorystyczne z charakterystycznym meszkiem.

Grubsze i mniej ciepłe włókna wełny owczej (szewot, szatland) czy lam (alpaka) mają mniej łusek, są twardsze, a występując w pięknej palcie naturalnych odcieni, barwią się trudniej i dają mniej subtelne, szorstkie, za to niezwykle interesujące fakturowe efekty. Wysokiej jakości włókna wełniane są przeważnie matowe i składają się z większej liczby drobnych łusek niż włókna niskiej jakości.

Higroskopijna, szybko pochłaniająca wodę wełna da inne efekty barwne w drapanej flaneli, w suknie o luźno skręconych nitkach, w melanżowych efektach tweedów, czy w miękkim flauszu, kaszmirowej krepie lub wełnie boucle.