Miękki jak aksamit. Przytulny jak pluszowy miś.

Te królewskie tkaniny mają za sobą bogatą historię. Aksamitem nazywamy technikę uplatania tkaniny, a nie samo włókno, z którego jest ona wykonana. Wynaleziony najprawdopodobniej w Indiach, wykorzystywany był początkowo do szycia uroczystych strojów dla władców, arystokracji i duchownych. Od średniowiecza zaczął być używany także do produkcji zasłon i tapicerowania mebli. Po dziś dzień świetnie sprawdza się jako luksusowa tkanina dekoracyjna i obiciowa. Równie dobrze nadaje się na draperie, zasłony czy poduszki, co na szezlongi czy krzesła.

Gruby i mięsisty składa się z dwóch warstw: bawełnianego podłoża i niezwykle przyjemnego w dotyku, lekko błyszczącego runa z miękkim i delikatnym meszkiem.

Dzięki charakterystycznemu sposobowi tkania, oświetlona pod różnymi kątami tkanina odbija światło, przez co zachwyca połyskiem podkreślającym jej ułożenie

Między przeplatające się nitki podłoża, czyli wątek i osnowę, wprowadzane są pętelki wykonane z rozciętych lub nierozciętych nitek. W efekcie, zamiast dwóch nitek jak w innych tkaninach, przy aksamicie mamy do czynienia z czterema dodatkowymi nitkami tworzącymi runo. Nie dziwi więc nazwa, która wywodzi się od starogreckiego słowa heksámitos, oznaczającego w dosłownym tłumaczeniu „składający się z sześciu nitek”.

Ze względu na wybór nici wykorzystanych do stworzenia runa aksamitu, wyróżnić można kilka typów tej tkaniny. Tradycyjnie produkowane i wykorzystywane są aksamity naturalne, czyli bawełniane, jedwabne bądź wełniane.

Współcześnie do produkcji aksamitu stosuje się również włókna syntetyczne, dzięki czemu powstają bardziej elastyczne tkaniny, takie jak aksamit poliestrowy często wzbogacony dodatkiem sterczu.

Wzory w aksamitach uzyskuje się przede wszystkim poprzez wzorzyste tkanie (żakard), kontrastowanie wysokości włosa, zestawienie powierzchni pokrytych włosem z pętelkami, a także prasowanie, wytłaczanie, gofrowanie (wytłaczanie wzorów za pomocą walców) oraz sitodruk na tkaninie. Rodzajem aksamitu wzorzystego jest także brokat (tzw. altembas), który wytwarza się poprzez dodawanie do tkaniny nici metalowych. Istnieje także wiele jego odmian charakteryzujących się specyficznym rodzajem ornamentu.

Aksamit, bardzo elegancki i szlachetny w dotyku, może się bardzo różnić jakościowo. Ten najdroższy i najbardziej pożądany ma bardzo gęsto ułożone, krótkie nitki (im krótsze, tym lepiej)o idealnie równej długości. Faktura tkaniny może także różnić się sposobem wykonania. W aksamicie pętelkowym dodatkowe nitki w formie pętelek nie są porozcinane. W aksamicie strzyżonym rozcina się je.

W ofertach dodatków czy mebli często wymiennie stosowane są nazwy takie, jak aksamit, welur, plusz oraz welwet. Chociaż w potocznym znaczeniu rzeczywiście to nazwy tożsame, każde z tych określeń w słownictwie specjalistycznym odnosi się do nieco innego typu tkaniny. Wspólny mianownik wszystkich wymienionych tkanin stanowi ich krótka, puszysta wierzchnia okrywa włosowa (nazywana też włókienną) i charakterystyczna metoda produkcji. Wszystkie one należą do kategorii tkanin ciętych w osnowie. Dobrze jest zrozumieć te techniczne zawiłości i drobne różnice.

Welur jest rodzajem cienkiego aksamitu o bardzo krótkim i najczęściej jedwabnym włosiu. Jego okrywa runowa tworzona jest z nitek osnowy.

Welwet, dla odmiany, jest rodzajem lśniącego, pluszu, w którym okrywa włókienna utworzona jest z rozciętych długich przeplotów dodatkowego wątku runowego. Stąd welwet to nazwa handlowa pluszu wątkowego. Wygląd, właściwości i zastosowanie welwetu są podobne jak w przypadku welurów czy aksamitów Od tych ostatnich różnią się one tylko nieco wyższą okrywą.

Ponieważ cechą charakterystyczną tkanin welwetowych jest „meszek” tworzony przez gęste „włoski”, może na nich pojawiać się w trakcie użytkowania wizualny efekt cieniowania. Związane jest to z układaniem się niteczek czyli runa w różnych kierunkach. Nazywa się to „efektem wysiedzenia”. Możemy też powiedzieć, że welur „się rysuje”. Można sobie z tym łatwo poradzić, systematycznie „wyczesując” tkaninę na meblu ręką lub miękką szczotką.
Miękkie i lejące, niezbyt grube welwety, ze względu na swoją fakturę mogą się nieco rozciągać. Z tego powodu sprawdzają się bardziej na meblach nieco twardszych, bogato zdobionych pikowaniami i przeszyciami.

Produkt królewskiego życia i skomplikowanej produkcji. Historia tkaniny aksamitnej.

Istnieje kilka teorii na temat tego, gdzie wynaleziono aksamit. Chociaż ma silny związek z europejską szlachtą, najczęściej uważa się, że wywodzi się z kultury wschodniej, a swoją popularność w Europie zawdzięcza fascynacji Dalekim Wschodem.

Najczęściej mówi się, że welwet przywędrował do Europy jedwabnym szlakiem z Indii, nawet jeśli pierwsze materiały na jego temat, pochodzące z Egiptu datowane są na rok 2000 p.n.e. Osobne miejsce w tej historii zajmuje Bliski Wschód z najbardziej utalentowanymi tkaczami aksamitu w Turcji, Grecji i na Cyprze.

Podobno jednak, najstarsze kawałki aksamitu odnaleziono w Chinach, z kilku starych dynastii, w tym Qin (około 221-206 pne) i Western Han (206 pne-23 ne). Tkaniny te były tkane z jedwabiu, określanego w chińskim języku jako quirongjin lub rongquanjin.

W Europie, gdzie welwety dotarły za pośrednictwem arabskich kupców, stosowało się je od XII wieku. Uwiedzeni miękkimi aksamitami Europejczycy sprowadzali go Jedwabnym Szlakiem, drogą starożytnej sieci szlaków handlowych, która łączyła Azję Wschodnią i Południowo-Wschodnią z Afryką Wschodnią, Azją Zachodnią i Europą Południową.

Włochy były pierwszym krajem europejskim, który stworzył własny przemysł aksamitny, co skądinąd przyniosło ogromny rozgłos wielu włoskim miastom.

Głównymi ośrodkami europejskiej produkcji aksamitu były początkowo Genua i Wenecja, a także Amalfi, Lukka i Florencja. Każdy z tych wielkich ośrodków produkcji tkanin, opierając się głównie na wzorach perskich, stworzył własne typy dekoracji – przypominające najczęściej wzornictwo perskich kobierców. Szczególnie ceniony był typ wenecki, o bardzo wysokim runie i wypukłym wzorze na strzyżonym tle. Wzór uzyskiwano nakładając na tkaninę szablony i ścinając przechodzące przez otwory szablonów nitki. Wenecka technika polegająca na kontrastowaniu strzyżonego tła i wypukłego, puszystego wzoru upowszechniła się następnie także we Francji, gdzie w 1536 roku otwarta została pierwsza wytwórnia aksamitu w Lyonie, który odtąd stał się jednym z głównych ośrodków tkackich Europy.

W 1278 roku tkanina aksamitna pojawiła się po raz pierwszy na dworze średniowiecznej Anglii. Plotka głosi, że Henryk VIII zachwycony tym luksusowym materiałem, wyłożył nim nawet swoją prywatną toaletę.

Historia welwetu nierozerwalnie łączy się z losami bogatych rodów, które zbijały na nim fortunę, a także z europejskimi monarchiami, arystokracją i klerem, które upodobały sobie wykonane z tego materiału szaty, bogato zdobione sztandary i dekoracje swoich posiadłości. Od wieków kojarzony był zatem z produktem niezwykle szlachetnym i luksusowym.
Dopiero gdy w okresie późnego średniowiecza i renesansu powstały nowe technologie tkackie ceny welwetu zaczęły spadać, a sama tkanina stała się nieco bardziej dostępna.

Od XVII wieku zaczęto produkować welwet także w Polsce, choć istnieją dowody na to, że znany on był tu już w XIV wieku. Według rejestrów skarbowych dworu króla Władysława Jagiełły z roku 1393: „…zapłacono 32 grzywny czyli około 16 funtów srebra za sztukę aksamitu, z którego także kaftan dla Wielkiego Księcia Witolda wykrojono”. Wg tych samych źródeł „w porównaniu z innymi tkaninami, cło od aksamitu było równe z cłem od złotogłowiu, wyższe od adamaszku i atłasu”.

Tkanin welurowych w Polsce, podobnie jak wcześniej w całej Europie, początkowo używano do wytwarzania szat liturgicznych i reprezentacyjnych męskich ubiorów świeckich, sukni, kostiumów, kapeluszy, obuwia etc.

Wraz z produkcją różnych rodzajów aksamitów pojawiło się wiele ich zastosowań w formie ozdób zwierząt, broni, zbroi. Powstawały z nich akcesoria pasmanteryjne, szyte były luksusowe przedmioty, takie jak maty szachowe czy okładki książek, pokrowce na miecze, skrzynki na proch strzelniczy etc.

Na całym świecie aksamit był używany do różnych celów religijnych: do osłaniania osób sprawujących wysokie funkcje w kościele, szycia szat liturgicznych, jako tło do przedstawień religijnych oraz jako okładki do religijnych książek.

W historii nie brakuje dowodów na to, że aksamit bardzo wcześnie był używany do szeroko rozumianej tapicerki – od namiotów czy rozkładanych podłóg, po draperie ścienne.

Już w średniowieczu welwety zaczęły być stosowane w roli, w jakiej występują do dziś, jako tkaniny obiciowe, a także jako tkaniny dekoracyjne m.in. na zasłony, poduszki, kapy.

W dobie rewolucji przemysłowej trudna, czasochłonna i kosztowna produkcja aksamitu została zmechanizowana, stając się tym samym łatwiejszą i szybszą. Luksusowa dotąd tkanina, zarezerwowana niegdyś tylko dla elit, stała się tańsza, szerzej dostępna i szybko się spopularyzowała.

Od kilku lat, dzięki zainteresowaniu designem lat 60-tych i 70-tych aksamity ponownie ochoczo wykorzystuje się w branży urządzania wnętrz. Aktualnie welurowy trend jest tak popularny, że tapicerowane tkaninami meble oraz uszyte z nich dodatki zostały okrzyknięte jednym z głównych trendów wnętrzarskich 2019 roku.